سخنان حکمت آمیز حضرت امام محمد باقر(ع)
بردبارى
اول:- قال علیه السلام ما شیب شىء بشىء احسن من حلم بعلم 1
حضرت امام محمد باقر علیه السلام فرمودند: آمیخته نشد هیچ چیزى به چیزى که بهتر باشد از آمیختن حلم به علم.
حلم نگاهداشتن نفس است از هیجان غضب، به آنکه قوه غضبیه او را به آسانى حرکت ندهد، و بى تأنى و تثبت 2 چیزى از او سر نزند و واردات مکروهه روزگار بزودى او را مضطرب نگرداند.
با تو گویم که چیست غایت حلم
هر که زهرت دهد، شکر بخشش
کم مباش از درخت سایه فکن
هر که سنگت زند، ثمر بخشش
هر که بخراشدت جگر به جفا
همچون کان کریم زر بخشش
کمال
دوم - «قال علیه السلام الکمال کل الکمال التفقه فى الدین، و الصبر على النائبة، و تقدیر المعیشة3.
فرمودند:کمال و تمام کمال بصیرت پیدا کردن در دین است و صبر کردن در مصیبت و کار دشوار، و اندازه آوردن امر معیشت.»
رفاقت دیرین
سوم - «قال علیه السلام : صحبة عشرین سنة قرابة 4
مصاحبت و رفاقت بیست سال، در حکم قرابت و خویشاوندى است.»
مکارم اخلاق (بزرگوارى و کرامت نفس)
چهارم - «قال علیه السلام: ثلاثة من مکارم الدنیا و الاخرة: ان تعفو عمن ظلمک و تصل من قطعک و تحلم اذا جعل علیک 5:
سه کار و کردار است که از مکارم دنیا و آخرت است: یکى آنکه عفو کنى از کسى که بر تو ستم کرده، و دیگر آنکه صله و پیوند کنى با کسى که قطع رحم تو کرده، سوم آنکه حلم کنى هرگاه از روى جهل و نادانى با تو رفتار شود.»
پنجم - فرمودند: «هیچ بندهاى نباشد که امتناع نماید از معونه برادر مسلمان خود و کوشش در قضاى حاجت او خواه بر آورده شود یا نشود - مگر این که مبتلا گردد در سعى نمودن و کوشش ورزیدن در حاجتى که موجب گناه او شود و هیچ اجرى نداشته باشد؛ و هیچ بندهاى نیست که در انفاق در راه رضاى خدا بخل ورزد، مگر اینکه مبتلا شود به این که چند برابر آن مبلغ را که در راه خدا بخل ورزیده بود در مصارفى که خشم خداى را برانیزد انفاق کند.» 6
ششم - «قال علیه السلام: و من لم یجعل الله له من نفسه و اعظا فان مواعظ الناس لن تغنى عنه شیئاً:
هر کس را که خداى خود او را براى او واعظ و پندگوى نگرداند، مواعظ دیگران او را فایده نرساند.» 7
هفتم - «قال علیه السلام: کم من رجل لقى رجلا فقال له: کب 8 الله عدوک: و ماله من عدو الا الله:
چه بسیار افتد که مردى با مردى دیگر ملاقات نماید و در دعا و خوش آمد گوید: خداوند دشمنت را سرنگون و منکوب گرداند؛ و حال آنکه او را دشمنى نباشد مگر خدا.» 9
هشتم - «قال علیه السلام: عالم ینتفع بعلمه افضل من سبعین الف عابد.10
عالمى که مردم به علم او منتفع شوند، افضل است از هفتاد هزار عابد.»
* به نقل از منتهى الامال ، ج 2، ص 108 - 115، ب 7، ف 4.
1- تحف العقول ، ص 213.
3- تحف العقول، ص 213.
4- تحف العقول، ص 214.
5- تحف العقول، ص 214.
6- تحف العقول، ص 214.
7- تحف العقول، ص 214.
8- مرحوم والدم در «انوار البهیة» این روایت را چنین نقل کرده : «و قال علیه السلام: کم رجل قدلقى رجلاً فقال له : کتبت الله عدوک و ماله عدوا الا الله » ، على بن المؤلف.
9- تحف العقول، ص 214.
10- تحف العقول، ص 215.
